Podcast: Superinteressant jongeeuh

 

De opkomst van hyperdialect in Brabant: taalverandering en identiteit

Dialecten in Nederland staan onder druk, met name bij de jongere generatie die steeds vaker het standaard Nederlands hanteert. 

Toch gebeurt er in Nederlands Brabant iets bijzonders: een nieuwe, uitvergrote vorm van dialect, ook wel hyperdialect genoemd, wint aan populariteit. In een recente podcast vertelt taalkundige Kristel Doreleijers over haar onderzoek naar dit verschijnsel, waarin jongerentaal en dialect op unieke wijze samenkomen.

Wat is hyperdialect?

Hyperdialect, of 'super Brabants,' zoals het in de podcast wordt genoemd, is een vorm van dialect waarin regionale kenmerken worden uitvergroot en zelfs overdreven. Doreleijers beschrijft hoe jongeren in Brabant bijvoorbeeld extra accenten leggen in het gebruik van dialectische klanken en grammatica, zoals het toevoegen van dialectuitgangen aan zelfstandige naamwoorden. Zo wordt "de boerderij" in het hyperdialect "dun boerderij," wat volgens traditionele dialectsprekers niet authentiek klinkt, maar onder jongeren juist populair is.

Dialect en identiteit 

Een belangrijke reden waarom jongeren het hyperdialect omarmen, is dat het hen helpt om hun Brabantse identiteit uit te drukken. Jongeren gebruiken het hyperdialect strategisch om zich te onderscheiden, vooral in informele contexten en op sociale media. Dit fenomeen komt duidelijk naar voren in TikTok-challenges en op platforms als Instagram, waar hyperdialect een eigen imago heeft gekregen. De nieuwe vormen van dialect functioneren niet meer als dagelijkse spreektaal, maar als een stijlmiddel dat ingezet wordt om verbondenheid uit te stralen binnen de groep.

Het standpunt van oudere generaties 

Interessant is het verschil tussen hoe jongere en oudere generaties naar het hyperdialect kijken. Oudere dialectsprekers zien het vaak als een "slap aftreksel" van wat het dialect ooit was. Voor hen zijn de uitvergrote vormen van het hyperdialect een teken van taalverloedering. Jongeren daarentegen omarmen deze nieuwe stijl juist als iets moderns en unieks dat hen verbindt met hun regio, ondanks dat ze zelf vaak niet zijn opgevoed met het traditionele dialect.

Dialect en taalverandering in onderwijs 

Doreleijers wijst ook op de rol van het onderwijs in het behoud en het bewustzijn van dialecten. Hoewel het niet de bedoeling is dat scholen dialect actief aanleren, ziet ze wel waarde in het bevorderen van taalbewustzijn. Door jongeren te leren over taalvariatie en de verschillen tussen dialecten en het standaard Nederlands, kunnen ze een dieper begrip ontwikkelen voor hun eigen taalidentiteit en die van anderen.

Interessante overeenkomst met Vlaamse dialecten 

Een interessant punt dat naar voren komt, is de overeenkomst tussen het originele Brabantse dialect en Vlaamse dialecten. Meneer Coesemans vertelde ons vorig jaar al dat je in Vlaamse dialecten vaak het woordgeslacht kunt afleiden aan de hand van lidwoorden. Zo wordt bijvoorbeeld "nen" gebruikt voor mannelijke woorden zoals 'nen hond (m)', maar je zou niet zeggen "nen koe (v)" of "nen tafel (v)." Dit geeft toch aan dat het traditionele Nederlands Brabants dialect een zekere structurele overlap heeft met Vlaamse dialecten, vooral in de subtiele markering van woordgeslacht, wat het extra interessant maakt om deze taalverandering te volgen. En ik moet de oudere generatie (misschien hoor ik er zelf al bij) bijtreden dat dialectverloedering een beetje zonde is. Er zit wel degelijk structuur en functionaliteit in dialecten en persoonlijk vind ik dat je die functionele aspecten van dialecten niet 'zomaar' mag veranderen.

Ik merk dat hier in mijn gezin ook op, ik hoor bijvoorbeeld al wel eens 'die meisje' of 'die huis' passeren en daar gaan bepaalde kleine haartjes dan toch een beetje van rechtstaan. 

Geef me dan maar 'een meske da same mee ne jonge in een howas (huis) woent mee nen hoond en een pjijt (paard) in den hof'.

Gelukkig hoor ik bij de net iets oudere  dialectsprekers in onze gemeente (bv. zeer duidelijk bij de chiroleiding in onze gemeente) dat er ook nog 'proper Kempisch' gesproken wordt. Dus ik denk, of misschien is 'hoop' een beter woord, dat deze hyperdialecten tijdelijke hypes zijn. 

Het hyperdialect in Brabant laat zien hoe taal evolueert en zich aanpast aan sociale en culturele veranderingen. Voor de jongere generatie blijft dialect, hoewel in een andere vorm, een belangrijk middel om identiteit en verbondenheid uit te drukken. Doreleijers' onderzoek geeft inzicht in hoe jongerentaal en dialect samen een nieuwe taalvorm creëren, die Brabantse jongeren verbindt met hun roots, terwijl ze tegelijkertijd een moderne draai aan het dialect geven.

            Superbrabants jonguh! Nepdialect of nieuwe stijl? (2024, March 25). Apple Podcasts. https://podcasts.apple.com/be/podcast/superbrabants-jonguh-nepdialect-of-nieuwe-stijl/id1566509868?i=1000650326636