Cultuurportfolio Nederlands

    De Oekraïense graanschuur: een eeuwenoude metafoor met moderne urgentie De oorlog in Oekraïne heeft meer in beweging gebracht dan geopolitieke verhoudingen alleen. Het artikel 'De Oekraïense graanschuur' van Nicoline van der Sijs en Frank Dam, verschenen in Onze Taal (2022), werpt een licht op de historische en taalkundige oorsprong van de uitdrukking 'graanschuur van Europa'. Wat ooit begon als een metafoor voor vruchtbare landbouwgebieden, werd sinds het begin van de oorlog pijnlijk actueel door het wereldwijde belang van Oekraïens graan. De oorsprong: Sicilië als graanschuur De term graanschuur dook voor het eerst op bij de Romeinen, die Sicilië aanduidden als de voedselvoorraad van het rijk. Doorheen de eeuwen werd de metafoor overgedragen naar andere regio’s: van Sicilië naar Curaçao, Ierland en uiteindelijk Oekraïne. Dit kwam door de uitzonderlijke vruchtbaarheid van de Oekraïense bodem, bekend als tsjernozjom . Een moderne twist: van rijkdom naar risico Het...

  Op 14 november 2024 woonde ik het onderwijscafé 'Generatieve AI in het onderwijs' bij in Thomas More Vorselaar. Met Barend Last als spreker werd een boeiende mix van praktische tips en kritische reflectie, maar ook, met vaak een humoristische insteek, inspirerende ideeën aangeboden. De sessie was gericht op leerkrachten, studenten in het hoger onderwijs en onderwijsprofessionals, met als doel het bewust en verantwoord inzetten van AI in de klas. Kansen en uitdagingen Het programma startte met een introductie waarin Barend Last de kansen  en  uitdagingen van AI belichtte. Hij benadrukte hoe tools zoals ChatGPT kunnen bijdragen aan differentiatie in de klas en het ontwikkelen van kritische denkvaardigheden bij leerlingen. Last presenteerde voorbeelden uit zijn boek Chatten met Napoleon , zoals hoe leerlingen kunnen leren om feitelijke onjuistheden in AI-gegenereerde teksten te herkennen. Hij moedigde docenten aan om AI als een aanvulling te zien op hun werk in plaats ...

  De opkomst van hyperdialect in Brabant: taalverandering en identiteit Dialecten in Nederland staan onder druk, met name bij de jongere generatie die steeds vaker het standaard Nederlands hanteert.  Toch gebeurt er in Nederlands Brabant iets bijzonders: een nieuwe, uitvergrote vorm van dialect, ook wel hyperdialect genoemd, wint aan populariteit. In een recente podcast vertelt taalkundige Kristel Doreleijers over haar onderzoek naar dit verschijnsel, waarin jongerentaal en dialect op unieke wijze samenkomen. Wat is hyperdialect? Hyperdialect, of 'super Brabants,' zoals het in de podcast wordt genoemd, is een vorm van dialect waarin regionale kenmerken worden uitvergroot en zelfs overdreven. Doreleijers beschrijft hoe jongeren in Brabant bijvoorbeeld extra accenten leggen in het gebruik van dialectische klanken en grammatica, zoals het toevoegen van dialectuitgangen aan zelfstandige naamwoorden. Zo wordt "de boerderij" in het hyperdialect "dun boerderij," w...

  Begrijpend leesonderwijs in de basisscholen kwaliteitsvol? Het rapport 'Begrijpend leesonderwijs in de basisscholen kwaliteitsvol?' (zie bron en link onderaan) biedt een grondige analyse van de huidige staat van begrijpend leesonderwijs in Vlaamse basisscholen. Het onderstreept de noodzaak van een coherente en effectieve aanpak om de achteruitgang in leesvaardigheid en leesmotivatie onder leerlingen aan te pakken. Hoewel het rapport waardevolle inzichten en aanbevelingen bevat, roept het bij mij ook enkele kritische vragen op over de praktische implementatie van deze aanbevelingen in de dagelijkse onderwijspraktijk. Ik heb bewust voor dit specifiek rapport gekozen omdat, naar mijn mening, ‘het probleem’ wel degelijk reeds begint in het lager onderwijs. Tekortkomingen in de praktijk Het rapport benadrukt het belang van een doordachte leesdidactiek en systematische Wat mijn jongste zoon (8) dit jaar allemaal las, maar heeft hij ook alles begrepen? opvolging van leesprest...

Het belang van voorlezen voor alle leeftijden  Martijn Dentant steekt in zijn artikel meteen van wal met een citaat van Tom Lanoye: " Het belangrijkste is dat je in de lessen Nederlands dingen ontdekt. Dat je wordt meegenomen op een  dolle tocht door de taal. Mijn leraar was een fantastische leraar, die zich van de verplichte leeslijst weinig aantrok. En hij las veel voor: héérlijk. Dat mogen ze van mij verplichten in het middelbaar onderwijs: een vast voorleesuur, bij voorkeur op vrijdagnamiddag. De leraar moet amper iets voorbereiden, en de leerlingen hoeven geen notities te nemen, want de leerstof wordt niet getoetst. Ze kunnen alleen maar luisteren en wegdromen, maar ze zullen er geweldig veel van opsteken. "  (Tom Lanoye in De Morgen, 1 oktober 2022) Begrijpelijk dat de auteur dit citaat gebruikt als inzet, want het vat het hele artikel dat volgt mooi samen. Het is al een tijd geleden maar o ok ik herinner mij mijn leerkracht Nederlands nog in de middelbare school, t...